دلایلی زیادی وجود دارد که در چند دهه گذشته، سهم ایران از درآمد ناشی از گردشگری ورودی، حدود 10 درصد از ارزش صادرات خدمات کشور را شامل می شود که این عدد، بیش از 30 درصد نسبت به شاخص متوسط جهانی پایین تر است. کارشناسان گردشگری، یکی از دلایل این اتفاق را خدمات دهی مناسب تورهای گردشگری در ایران و عدم حمایت قانونی از مسافران میدانند.
دفتر حقوقی موکل، ارائه دهنده خدمات حقوقی، وکالت کلیه امور حقوقی توسط وکیل پایه یک دادگستری تهران
سازمان جهانی جهانگردی تعریف از گردشگری را ارایه کرده است. در این تعریف، گردشگر یا توریست کسی است که به کشور یا شهری غیر از محیط زیست عادی خود برای مدتی که کمتر از 24 ساعت و بیشتر از یک ساعت باشد، سفر کند و قصد او از سفر تفریح، استراحت، ورزش، دیدار اقوام و دوستان، کسب و‌کار، مأموریت، شرکت در سمینار یا کنفرانس، معالجه، مطالعه و تحقیق یا فعالیت‌های مذهبی باشد. در این تعریف، فرقی نمی‌کند که مسافرت در داخل از کشور باشد یا خارج از آن.
همیشه گفته‌اند پیش از امضای هر ورقه ای با دقت آن را مطالعه کنید. این قاعده در مورد «سفرهای گروهی» هم صدق می کند. پس برای آنکه بعد از سفر در فهرست مسافران شاکی دفاتر خدمات مسافرتی قرار نگیرید، پیش از گرفتن هر تصمیم و انتخاب دفتر خدمات مسافرتی برای سفر، از حقوق خود به عنوان یک مسافر آگاه شوید. این امر به شما کمک می کند که هیچ دفتر خدمات مسافرتی نتواند سر شما کلاه بگذارد.
در قدم اول یادتان باشد، قراردادی که بین مسافر و آژانس امضا می شود، یک سند حقوقی است و مسافران باید به این مهم دقت کنند که هنگام بستن قرارداد، بهتر است نکاتی را که مربوط به حقوقشان است، خوب مطالعه کنند. مثلا بنا بر همان سند، اگر قرار باشد توری لغو شود، موظفیم چند روز قبل این خبر را به مسافران اعلام کنیم. اگر اتفاقی و هنگام آغاز تور، خبر لغو به مسافران داده شود، نماینده آژانس موظف است هزینه ها را برآورد کرده و کل هزینه را به مسافران برگرداند. گاهی هم برای اینکه اوقات مسافران از این لغو، تلخ نشود، از تورهای جایگزین استفاده می کنند.
البته متأسفانه دفاتر زیادی بدون مجوز در حال فعالیت و برگزاری تور هستند و بیشتر مشکلات نیز مربوط به همین دفاتر غیرقانونی است؛ بنابراین، لازم است مسافر به مجوز این دفاتر دقت کند. کار سختی هم نیست. نیاز به جست وجو در فضای مجازی هم ندارد، فقط باید بدانید که هر آژانسی موظف است مجوز فعالیتش را به دیوار نصب کند.
حالا اگر خدای نکرده همسفر تورهای گردشگری متخلف شدید، نه عصبانی شوید و نه غمگین. مطمئن باشید پول شما به هدر نرفته است و راهی برای گرفتن حقتان وجود دارد؛ فقط کمی صبر می خواهد. گام نخست اینکه، شما می توانید از این تورهای متخلف به کمیته حل اختلاف و بررسی شکایات سازمان میراث فرهنگی و گردشگری شکایت کنید. اگر مشکل حل نشد، شاید پرونده‌تان به شورای عالی تجدیدنظر برود، اما اگر آژانس مسافرتی که از آن خدمات گرفته‌اید بی‌مجوز باشد، پرونده‌تان سرگردان و بی‌نتیجه می‌شود، چون نه آن کمیته مسئول است و نه شورای عالی تجدیدنظر، بلکه شما، ناخواسته گرفتار یک داستان کلاهبرداری شده اید.
اگر راهکار بالا جواب نداد، برای اینکه بتوانید از حق خود دفاع کنید، فقط کافی است نامه نگاری کنید؛ به عبارتی اگر پس از توافق مسافر و آژانس و در هنگام سفر موردی مغایر قرارداد پیش آمد، بهتر است مسافر به آژانس به صورت کتبی اطلاع دهد؛ برای نمونه، اگر در قرارداد هتل 5 ستاره قید شده اما اقامت در هتل 4 ستاره بود، کارت یا برگه پرداخت که نشان دهنده اقامت باشد، کافی خواهد بود تا پس از بازگشت از آژانس درخواست غرامت کرده و در صورت انکار، شکایت کنید. معمولا مسافران برای شکایت به اداره کل سازمان میراث در استان‌ها مراجعه می‌کنند، اما این سازمان قدرت اجرایی ندارد و نهایت امر، آژانس متخلف حکم تعلیق می‌گیرد که این نتیجه نیز به عوامل متعددی بستگی دارد. در حالی که اگر مردم به شورای حل اختلاف شکایت کنند، خیلی سریع‌تر به کارشان رسیدگی می شود و به نتیجه می‌رسند.
شورای حل اختلاف در مناطق مختلف شعبه دارد و مسافر می‌تواند به شعبه‌ای که هم منطقه با آژانس است، مراجعه کند. معمولا شورا به کارشناس ارجاع می‌دهد؛ اما مسافر شاکی می‌تواند در دادخواست نیز درخواست کارشناس کند که در این صورت رسیدگی سریع‌تر انجام می‌شود.
یادتان باشد بر اساس قانون، خرید بلیت به منزله قراردادی است میان مسافر و شرکت مسافربری؛ بنابراین، برای آنکه از تمام حقوق مسافر برخوردار باشید، حتما برای استفاده از وسایل نقلیه و آغاز سفر، از مراکز معتبر بلیت تهیه کند. از جمله حقوق مسافران که بلیت تهیه کرده اند، استرداد بلیت است.
بنابراین، مسافر در صورت انصراف از سفر تا یک ساعت مانده به زمان حرکت، اگر بلیت خود را به صندوق پس بدهد، می تواند 90درصد مبلغ بلیت راپس بگیرد. اگر مسافر از اتوبوس جا بماند می تواند 50 درصد مبلغ بلیت را پس بگیرد. یادتان باشد هر مسافر اتوبوس حق دارد، 20 کیلو بار داشته باشد. ضمن آنکه همه حقوق یک مسافر پشت بلیتی که تهیه می کند نوشته شده است. این قرارداد را تا پایان سفر نگه دارید تا در صورت بروز مشکل از این قرارداد به نفع خود بهره ببرید.
