علائم تجاری

کاربرد‌های قسامه در اثبات قتل |دفتر حقوقی موکل

قسامه یکی از راه های اثبات وقوع جنایت (قتل و صدمات بدنی) در فقه اسلامی و حقوق کیفری ایران است و در مواردی کاربرد دارد که قاضی مورد قتل یا جراحت وارده را از موارد «لوث تشخیص دهد؛ لوث به معنای وجود قرائن و دلایلی است که برای اثبات وقوع جرم کافی نبوده اما ظن به راست بودن آن وجود داشته باشد.
 
ماده ۳۱۳ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲ در تعریف قسامه مقرر کرده «قسامه عبارت از سوگندهایی است که در صورت فقدان ادله دیگر به غیر از سوگند منکر و وجود لوث، شاکی برای اثبات جنایت عمدی یا غیرعمدی یا خصوصیات آن و متهم برای دفع اتهام  از خود اقامه می کند.   کاربرد قسامه فقط در جنایات است؛ به این معنا که سایر جرایم با قسامه اثبات نمی شوند. همچنین در جنایات علاوه بر اینکه می توان از قسامه برای اثبات گناهکاری و نیز بی گناهی استفاده کرد، می توان خصوصیات جنایت، یعنی عمدی یا غیرعمدی بودن آن را هم اثبات کرد.  از لحاظ سلسله مراتب دلیل، قس امه در درجه پایین تری نسبت به اقرار و شهادت قرار دارد و همانطور که ماده ۳۱۳ قانون مجازات اسلامی تصریح کرده است، در صورت فقدان دلایل دیگر، توسل به قسامه جایز است.
 

  لوث در قتل

همان گونه که گفته شد، ماده ۳۱۳ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲، توسل به قس امه را در مورد فقدان دلایل دیگر و وجود لوث جایز می داند. ماده ۳۱۴ در تعریف لوث مقرر می کند « لوث عبارت از وجود قرائن و اماراتی است که موجب ظن قاضی به ارتکاب جنایت یا نحوه ارتکاب آن از جانب متهم می شود.   ماده ۳۱۶ این قانون نیز مقام قضایی را موظف کرده در صورت استناد به قسامه، قرائن و امارات موجب لوث را در حکم خود ذکر کند. در هر حال با توجه به ماده ۳۱۴ قانون مجازات اسلامی، مصادیق لوث حصری نیست و تمامی قرائن و اماراتی که برای قاضی، ظن به ارتکاب جنایت از جانب را متهم ایجاد کند، از مصادیق لوث محسوب می شود. تشخیص لوث نیز با مقام قضایی رسیدگی کننده به پرونده است.

 

  تفاوت قسامه قتل با قس امه جنایت

قسامه قتل با قسامه جنایت، تفاوت هایی دارد که یکی از این تفاوت ها، از لحاظ تعداد سوگند است؛ در قتل عمدی نصاب قسامه ۵۰ قسم و در قتل های غیرعمدی یعنی شبه عمد و خطای محض ۲۵ قسم است. این موضوع در حالی است که در جنایات طبق ماده ۴۵۶ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲، میزان قسم با توجه به میزان دیه متفاوت است. به عنوان مثال، جنایتی که موجب دیه کامل باشد، با ۶ قسم ثابت می شود.  در این زمینه، در ماده ۳۳۶ آمده است «نصاب قسامه در اثبات قتل عمدی، سوگند ۵۰ مرد از خویشاوندان و بستگان مدعی است. با تكرار سوگند قتل ثابت نمی شود. همچنین بر اساس ماده ۴۵۵ «قتل عمدی موجب دیه، به شرح مقرر در باب قصاص با قسم ۵۰ مرد و قتل غیرعمدی با قسم ۲۵ مرد، تنها در صورت حصول لوث و فقدان ادله دیگر غیر از سوگند منكر، اثبات می شود.   همچنین در قسامه قتل، با تکرار سوگند، قتل ثابت نمی شود؛ در حالی که در جراحات یا جنایات طبق تبصره یک ماده ۴۵۶ قانون مجازات اسلامی، در صورت نبودن نفرات لازم، مجنی علیه خواه مرد باشد خواه زن می تواند به همان اندازه قسم ها را تکرار کند.

 

  تفاوت قسامه قتل با جنایت از جهت اثبات قصاص

تفاوت دیگر قسامه قتل با جنایت، از جهت اثبات قصاص است. در قسامه قتل در صورتی که سوگند با نصاب بوده و شرایط آن کامل باشد، قصاص ثابت می شود اما در جراحات با قسامه، فقط دیه ثابت می شود. ماده ۴۵۶ قانون مجازات اسلامی تاکید می کند که مجنی علیه در جنایت بر اعضا می تواند با اقامه قسامه جنایت مورد ادعا را اثبات و دیه آن را مطالبه کند اما حق قصاص با آن ثابت نمی شود.
تفاوت دیگر قسامه قتل با قسامه جنایت، از حیث سوگند خوردن یا سوگند نخوردن مجنی علیه است. در قسامه قتل، شاکی یا متهم می توانند یکی از سوگندخوردگان باشند (ماده ۳۳۷ قانون مجازات اسلامی) اما در قسامه جراحات، مجنی علیه الزاما باید یکی از سوگندخورندگان باشد (ماده ۴۵۶ همان قانون)

 

  مهلت اجرای قسامه در جنایات غیرعمدی

در خصوص مهلت اجرای قسامه در جنایات غیرعمدی، این پرسش مطرح می شود که اگر مدعی نتواند در مهلت تعیین شده ۵۰ نفر را حاضر کند، آیا مهلت اجرای قسامه تمدید می شود یا خیر؟ که در پاسخ باید گفت طبق ماده ۳۱۸ قانون مجازات اسلامی، در جنایات غیرعمدی، متهم بدون سپردن تأمین و در جنایات عمدی با سپردن تأمین مناسب آزاد می شود اما حق اقامه یا مطالبه قسامه برای شاکی محفوظ است و سه ماه به او مهلت داده می شود و اگر در این مهلت اقامه قسامه نکرد یا آن را از متهم مطالبه نکرد، از تأمین اخذشده رفع اثر خواهد شد. در مورد تمدید مهلت نیز سخنی در قانون نیامده است.

 

  نحوه اجرای قسامه

در خصوص نحوه اجرای قسامه باید گفت که در صورت حصول لوث، ابتدا از متهم، برای نفی اتهام از وی، دلیل مطالبه می شود و اگر دلیلی ارایه شد، نوبت به قسامه شاکی نمی رسد و متهم تبرئه می شود.   در غیر این صورت، با ثبوت لوث، شاکی می تواند اقامه قسامه کرده یا از متهم درخواست قسامه کند که این موضوع نیز شامل موارد و حالاتی است.  در شکل نخست، شاکی قسامه را با نصاب معتبر آن اقامه می کند؛ در این حالت، حق شاکی ولو قصاص ثابت می شود. در حالت دوم، شاکی از متهم درخواست قسامه می کند؛ که در این حالت نیز طبق ماده ۳۱۹ قانون مجازات اسلامی، اگر متهم قسامه را با نصاب معتبر آن اقامه کرد، تبرئه شده و در صورت خودداری متهم از اقامه قسامه، وی محکوم به پرداخت دیه می شود .  در حالت سوم، نه خود شاکی اقامه قسامه کرده و نه آن را از متهم مطالبه می کند؛ در این حالت، طبق ماده ۳۱۸ این قانون، در جنایات غیرعمدی متهم بدون سپردن تأمین و در جنایات عمدی با سپردن تأمین مناسب آزاد می شود اما حق اقامه یا مطالبه قسامه برای شاکی محفوظ است و سه ماه به او مهلت داده می شود و اگر در این مهلت، اقامه قسامه نکرد یا از متهم آن را مطالبه نکرد، از تأمین اخذشده رفع اثر می شود.


منبع

 

بیشتر درباره قوانین قتل و مجازات قتل بدانید

موارد کاربرد تفاضل دیه در جنایات عمدی|دفتر حقوقی موکل

«قتل» چه زمانی غیر عمد محسوب می‌شود؟ |دفتر حقوقی موکل

آیین‏نامه اجرایی حدود اختیارات، شرح وظایف و چگونگی بررسی صحنه جرم|دفتر حقوقی موکل

حکم قاتل آتنا اصلانی در ملاء عام اجرا شد/ قاتل آتنا به دار مجازات آویخته شد |دفتر حقوقی موکل

نحوه تحقیقات محلی چگونه است؟ |دفتر حقوقی موکل

دیه در چه صورت از بیت المال قابل پرداخت است؟ |دفتر حقوقی موکل

چگونه خواننده رپ (حمید صفت) درگیر یک قتل شد؟|دفتر حقوقی موکل

آيا پرداخت ديه از بيت المال فقط در مورد قتل است؟ |دفتر حقوقی موکل

 

 

 

 

 

 

لینک دین
تلگرام
اینستاگرام
الووکیل

ورود اعضا

برای دریافت خدمات حقوقی ثبت نام کنید