در بسـیاری از کشورها شهروندان در مقابل حقوق و خدماتی که از دولت دریافت می کنند، وظایفی هم بر عهـده دارند که پرداخت مالیات به عنوان تامین کننده منابع مالی خدمات دولتی یکی از اصلی تـرین آنهـا محسوب می شود. مالیات به زبان ساده وجوهی است که دولـت بـرای تـامین هزینـه هـای خـود از اشـخاص دریافـت می کند، به بیان دیگر مالیات مبلغی است که دولت بر اساس قـانون و بـه منظـور تقویـت عمـومی حکومت و تامین مخارج عامه، از اشخاص، شرکت ها و موسسات دریافت می کند. تقسیم بندی مالیات ها به مالیات های مستقیم و غیرمسـتقیم، عمـده تـرین نـوع طبقـه بنـدی در آمارهای دولتی در سطح بین المللی است که مالیات مستقیم دامنه وسیع تـری نسـبت بـه مالیـات غیر مستقیم دارد. در ساختار بودجه کشور ما نیز درآمدهای مالیاتی به دو گروه یـادشده تقسیم می شود. بر این اساس مالیات های غیرمستقیم شامل دو بخـش مجـزا تحـت عنـاوین مالیات بر تولید و واردات و مالیات بر مصرف و فروش است. مالیات های مستقیم مالیات هایی هستند که از مودیان در هنگام تحصـیل درآمـد یـا دارایـی اخـذ می شود. بر اساس قانون، مالیات های مستقیم دارای دو بخش اصلی مالیات بر دارایی و مالیـات بـر درآمد است. بخش مالیات بر دارایی شامل مالیات بر ارث و حق تمبر است. بخش مالیات بر درآمد شامل مالیات بر درآمد املاک، مالیات بر درآمد کشاورزی، مالیات بـر درآمـد حقوق، مالیات بر درآمد مشاغل، مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی، مالیات بر درآمد اتفاقی و مالیـات بر جمع درآمد ناشی از منابع مختلف است.
وظایف اشخاص حقیقی
صاحبان مشاغل: صاحبان مشاغل بر اساس اصلاحیه قانون مالیات های مستقیم، از لحاظ تشخیص درآمدِ مشمول مالیات به سه گروه عمده تقسیم می شوند: گروه نخست مشاغلی که مکلف به نگهداری دفا تر قانونی (روزنامه و کل) هستند، گروه دیگر شامل آن دسته از صاحبان مشاغل می شود که مکلفند دفتر مشاغل (درآمد و هزینه) نگهداری کنند و گروه سوم مشاغلی هستند که الزامی به نگهداری دفا تر قانونی یا مشاغل ندارند.
بنابراین صاحبان مشاغل بر حسب نوع فعالیتی که انجام می دهند، باید نسبت به تهیه دفا تر قانونی موضوع قانون تجارت حسب مورد قبل از شروع سال مالی جدید اقدام کرده و فعالیت های شغلی خود را در آن ثبت کنند. صاحبان مشاغل مکلفند اظهارنامه مالیاتی هر سال خود را که شامل ترازنامه و حساب سود و زیان یا حساب درآمد و هزینه یا خلاصه وضعیت درآمد و هزینه است تا پایان تیرماه سال بعد به اداره امور مالیاتی ارایه داده و مالیات متعلق را به نرخ ماده ۱۳۱ قانون محاسبه و پرداخت کنند. مودیان مالیاتی می توانند اظهارنامه های موضوع این قانون را به تفکیک با اخذ رسید به اداره امور مالیاتی محل سکونت ارایه کنند.
هرگاه آخرین روز مهلت یا موعد مقرر برای ارایه اظهارنامه یا سایر اوراقی که مودی مالیاتی به موجب مقررات مکلف به ارایه آن است، مصادف با تعطیل یا تعطیلات رسمی شود، نخستین روز بعد از تعطیلی، موعد مقرر جهت ارایه اظهارنامه یا اوراق مذکور محسوب خواهد شد.
ارایه اظهارنامه و پرداخت مالیات مودیانی که در خارج از ایران اقامت دارند و نیز موسسات و شرکت هایی که مرکز اصلی آنها در خارج از کشور است، چنانچه دارای نماینده در ایران باشند بر عهده نماینده آنها خواهد بود.
صاحبان مشاغل مکلفند ظرف چهار ماه از تاریخ شروع فعالیت، مراتب را کتباً به اداره امور مالیاتی محل اعلام کنند. انجام این امر باعث خواهد شد تا از همه تسهیلات و معافیت های مالیاتی بهره مند شده و مشمول ۱۰ درصد جریمه مقرر نیز نشوند. این حکم در مورد صاحبان مشاغل که برای آنها از طرف مراجع ذی ربط پروانه یا مجوز فعالیت صادر شده است، نخواهد بود.
در صورتی که مودی محل های متعدد برای سکونت خود داشته باشد، مکلف است یکی از آنها را به عنوان محل سکونت اصلی معرفی کند.
هر شخص حقیقی ایرانی که با ارایه گواهی نمایندگی های مالی یا سیاسی دولت جمهوری اسلامی در خارج ثابت کند که از درآمد یک سال مالیاتی خود در یکی از کشورهای خارجی به عنوان مقیم، مالیات پرداخته است، از لحاظ مالیاتی در آن سال، مقیم خارج از کشور شناخته خواهد شد مگر در مواردی که در سال مالیاتی مزبور در ایران دارای شغل بوده باشد؛ در سال مالیاتی مزبور حداقل شش ماه به صورت متوالی یا متناوب در ایران سکونت داشته و توقف در خارج از کشور به منظور انجام ماموریت یا معالجه یا امثال آن بوده باشد.
اشخاص حقیقی یا حقوقی ایرانی مقیم ایران در صورتی که درآمدی از خارج از کشور تحصیل کرده و مالیات آن را به دولت محل تحصیل درآمد پرداخته باشند و درآمد مذکور را در اظهارنامه یا ترازنامه یا حساب سود و زیان خود، حسب مورد طبق مقررات این قانون اعلام کنند، مالیات پرداختی آنها در خارج از کشور یا آن مقدار مالیاتی که به درآمد تحصیل شده در خارج از کشور تعلق می گیرد، از مالیات بر درآمد آنها قابل کسر خواهد بود.
اداره امور مالیاتی می تواند برای رسیدگی به اظهارنامه یا تشخیص درآمد مودی به کلیه دفا تر اسناد و مدارک مربوط مراجعه و رسیدگی کند و مودی مالیات نیز مکلف به ارایه آنهاست. در غیر این صورت، بعداً به نفع او در امور مالیاتی آن سال قابل استناد نخواهد بود.
همچنین در صورتی که اسناد و مدارکی از مودی نزد اشخاص ثالث باشد، اشخاص مذکور مکلفند با مراجعه به اداره امور مالیاتی، دفا تر و نیز اصل یا رونوشت اسناد مربوط و هرگونه اطلاعات مربوط به درآمد مودی یا مشخصات او را ارایه دهند. در غیر این صورت، اگر بر اثر این استنکاف آنها زیانی متوجه دولت شود، به جبران زیان وارده به دولت محکوم خواهند شد.
وظایف اشخاص حقوقی
اشخاص حقوقی (شرکت ها و موسسات) مکلفند اظهارنامه و حساب سود و زیان و ترازنامه متکی به دفا تر، اسناد و مدارک خود را حداکثر تا چهار ماه پس از سال مالیاتی همراه با فهرست هویت شرکا و سهامداران و حسب مورد میزان سهم الشرکه یا تعداد سهام و نشانی هریک از آنها را به اداره امور مالیاتی که محل فعالیت اصلی شخص حقوقی در آن واقع است، ارایه و مالیات متعلق را پرداخت کنند.
برای تشخیص درآمد مشمول مالیات و تعیین مالیات متعلقه اشخاص مذکور به استناد ماده ۱۰۵ قانون مالیات های مستقیم، طرز محاسبه بدین قرار است؛ جمع درآمد شرکت ها و نیز درآمد ناشی از فعالیت های انتفاعی سایر اشخاص حقوقی که از منابع مختلف در ایران یا خارج از ایران تحصیل می شود، پس از وضع زیان های حاصل از منابع غیر متعارف و کسر معافیت های مقرر به استثنای مواردی که طبق مقررات این قانون دارای نرخ جداگانه ای است، مشمول مالیات به نرخ ۲۵ درصد خواهد بود.
لازم به ذکر است اشخاص حقیقی موضوع بند الف ماده ۹۵ قانون مالیات های مستقیم و نیز اشخاص حقوقی به غیر از وظایفی که در بالا بدان ها اشاره شد، وظیفه کسر و پرداخت به موقع مالیات های تکلیفی را نیز بر عهده دارند.
بر اساس ماده ۱۰۴ قانون مالیات های مستقیم، وزارتخانه ها، موسسات دولتی، شهرداری ها، موسسات وابسته به دولت و کلیه اشخاص حقوقی اعم از انتفاعی، غیر انتفاعی و اشخاص موضوع بند الف ماده ۹۵ مکلفند در هر مورد که بابت حق الزحمه پزشکی، هزینه های بیمارستانی، داوری، مشاوره ای، خدمات مالی و اداری، نویسندگی، هنرپیشگی، نقاشی، دلالی، حق العمل کاری، هرگونه حق الزحمه یا کارمزد، ارایه خدمات اجاره ماشین آلات اداری و هر نوع کار ساختمانی و تاسیساتی، حمل و نقل و وجوهی که بابت حق نمایش فیلم به هر عنوان پرداخت می کنند، پنج درصد آن را به عنوان علی الحساب مالیات مودی (دریافت کنندگان وجوه) کسر و ظرف ۳۰ روز به حساب تعیین شده از طرف سازمان امور مالیاتی کشور واریز و رسید آن را به مودی ارایه کنند.
چنانچه برای انجام امور فوق قراردادی تنظیم شود، کارفرما مکلف است ظرف ۳۰ روز از تاریخ انعقاد قرارداد، رونوشت آن را به اداره امور مالیاتی محل با اخذ رسید ارایه کند. لازم به ذکر است بر اساس قانون مالیات های مستقیم در مواردی که منابع درآمد مذکور در این ماده کاملا از پرداخت مالیات معاف است، کسر علی الحساب مالیات شرح فوق به شرط استعلام قبلی و کسب نظر اداره امور مالیاتی محل، منتفی است. همچنین مودیان اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی برای برخورداری از تسهیلات و معافیت های قانونی ملزم به ارایه اظهارنامه مالیاتی در موعد مقرر هستند.
بیشتر درباره مالیات بدانید
دفاتر اسناد رسمی شامل ماده ۱۶۹ مکرر قانون مالیات‌های مستقیم نمی‌شوند |دفتر حقوقی موکل
خبرخوش برای متقاضیان بیمه تکمیلی/ مصوبه سازمان امور مالیاتی پس از ۶ سال ابطال شد |دفتر حقوقی موکل
مؤدیان مالیاتی از چه حقوقی برخوردارند؟|دفتر حقوقی موکل
حساب بدهکاران مالیاتی مسدود می‌شود |دفتر حقوقی موکل
