1. عدم استحقاق زن نسبت به نفقه ( مستنداً به ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی) ،
2.کسب اجازه ازدواج مجدد از دادگاه( مواد ۱۶ و ۱۷ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۵ بهمن ماه ۱۳۵۳).

اثر زمانی عدم تمکین(نشوز)بر پرداخت نفقه

در این نوشتار به اثر زمانی عدم استحقاق نفقهدر صورت ارایه حکم عدم تمکیندر حق زوج می پردازیم و به این سوال می پردازیم که چنانچه زوج موفق به دریافت حکم عدم تمکین گردد و متقابلا زوجه مبادرت به طرح دعوی نفقه شده باشد، آیا زوج نسبت به زمان قبل از صدور اجراییه تمکین ، تکلیف بر پرداخت نفقه بطورکلی از زمان عقد ساقط می گردد یا تا زمان صدور اجراییه ، پرداخت نفقه بر دوش زوج باقیست و از آن زمان به بعد دیگر تکلیفی بر پرداخت نفقه ندارد؟
دکتر علی رفیعی، وکیل پایه یک دادگستریبعنوان وکیل طلاقدر دعاوی خانوادگی نظیر طلاق،مهریه، نفقه و... خانوادگی بیان می دارد :
توضیح آنکه از جمله حقوق زوجین نسبت به یکدیگر ، حق بر تمکین بر دیگری است بدین معنا که زوجین بر مبنای حسن معاشرت نسبت به یکدیگر، بایستی نسبت به یکدیگر تمکین نمایند. تمکین که در عرف و دکترین حقوقی به دو جنبه تمکین عام( وظایف عام زوجیت) و تمکین خاص( برقراری روابط زناشویی)، تقسیم می گردد ، در خصوص زوجه ، قانونگذار آثاری را در صورت اثبات عدم تمکین مترتب دانسته است که شامل اسقاط پرداخت نفقه، حق بر ازدواج مجدد زوج می گردد.
در این خصوص چنانچه تمکین زوجه سابقاً اثبات گردیده باشد نظیر آنکه زوجه باکره یا دوشیزه نباشد، بایستی قایل به این مهم باشیم که زوج از زمان عقد(قبل از صدور اجراییه) متعهد به پرداخت نفقه می باشد و اجراییه مبتنی بر عدم تکمین زوجه اثر قهقهرایی ندارد و زوج متعهد به پرداخت نفقه تا زمان صدور اجراییه خواهد بود.

در این خصوص رایی از شورای حل اختلال شهرستان مشهد مشاهده گردید که متاسفانه راه ناصوابی را پیموده بود که مطابق دریافت حکم بر عدم تمکین زوجه، زوج تکلیفی بر پرداخت نفقه نخواهند داشت که در این راستا لایحه دفاعیه تمکین برای احدی از مراجعین تنظیم گردید که بشرح ذیل تقدیم می گردد:

ریاست محترم دادگاه حقوقی مشهد
باسلام
احتراماً در خصوص دادنامه خلاف بشماره......... مورخ.... صادره از شعبه 12 شورای حل اختلاف شماره یک مشهد مستند به جهات الف و ج و ه ماده 348 قانون آیین دادرسی ضمن تقاضای نقض دادنامه و واخواهی بعمل آمده از سوی زوج به استحضار می رساند:
1-آنچنانچه تجدیدنظرخوانده محترم اقرار و اذعان دارد، زوج اعلام می نماید اینجانب تا قبل از صدور اجراییه عدم تمکین، خویش را تماماً به انجام می رسانیده ام تا آنجا که اینجانب از حالت دوشیزگی خارج و چندین سال نسبت به تمکین نامبرده اقدام نموده ام.بعبارت دیگر مراتب تمکین در حق زوج به تایید ایشان رسیده است فلذا وفق قاعده فقهی « استصحاب» مراتب تمکین بقوت خود باقی خواهد گردید و نمی توان برخلاف موازین حقوقی مبادرت به صدور حکم نمود.
2-نکته حایز اهمیت در این خصوص عطف به ماسبق دانستن دادنامه عدم تمکین نسبت به چندین سال قبل از آن و در نتیجه عدم تعلق نفقه از زمان عقد می باشد. بعبارت دیگر به زعم شورای حل اختلاف، چنانچه زوجه بعنوان مثال پس از 10 سال تمکین به لحاظ رفتارهای زوج، مبادرت به تمکین ننماید، شورای حل اختلاف اعلام می نماید که زوجه از شروع زندگی مشترک هیچگونه تمکینی ننموده و در نتیجه مستحق نفقه نخواهد بود که بدیهی است چنین استدلالی بر خلاف حقوق مکتسبه زوجه و برخلاف منطق و اصول حقوقی است.
3-دادنامه صادره در تعارض صریح و مسلم با اقرار زوج دایر بر وجود رابطه زناشویی حکایت دارد و زوج هیچگنه دلیل پرداخت دایر بر اثبات پرداخت نفقه ارایه نمی نماید.
4- آثار ناشی از صدور دادنامه الزام به تمکین جنبه تاسیسی دارد و پس از صدور اجراییه ، حق ازدواج مجدد و اسقاط نفقهبه همراه خواهد داشت و در نتیجه نمی توان چنین آثاری را به زمان قبل از صدور دادنامه و اجراییه تسری دارد.

آشنایی با دعوی الزام به تمکین:
تمکین یکی از دعاوی مبتلابه در دادگاه های خانواده می باشد که اغلب از جانب اشخاص زوج بطریفیت زوجه مطرح می گردد که متاسفانه افراد به خاطر عدم آگاهی از احکام و آثارآن، با نتایج مثبتی روبرو نمی شوند. بنابراین همانطوری که در هر کاری باید به متخصص آن رجوع کرد، در دعاوی مربوط به خانواده، از جمله تمکین نیز نیاز به حضورمتخصص و وکیل وراهنمایی های او دارد، خواه در مسیر نحوه اقامه دعوا خواه در مسیرنحوه دفاع از دعوا.
منظور ازتمکین چیست؟
بعد از وقوع عقد، قانون مدنی تکالیفی را برای زوجین تعریف کرده است، که یکی از تکالیف زوجین تمکین می باشد. بنابراین زن و مرد هر دو مکلف به تمکین و انجام وظایف مربوط به زوجیت می باشند. در صورتی که زوجین از ادای وظایف مربوط به زوجیت امتناع کنند، این امر آثاری را به دنبال خواهد داشت. مرد که در واقع درقبال زن وظایفی مانند پرداخت نفقه دارد، در صورت عدم پرداخت نفقه، زن می تواند به دادگاه مراجعه کرده و دادگاه میزان نفقه را معین کرده و مرد را مکلف به پرداخت می کند. اما در صورتی که مرد همچنان حاضر به پرداخت نفقه نشود، زن می تواند از دادگاه، تقاضای صدور حکم طلاق نماید. همچنین در صورتی که مرد سایر تکالیف مربوط به زوجیت را انجام ندهد، زن از باب قاعده عسروحرج می تواند از دادگاه تقاضای طلاق نماید، یعنی زمانی که مرد تکالیفی را که در قبال زن دارد، ولی انجام نمی دهد، زن در وضعیت سختی و مشقت یا عسروحرج قرار می گیرد.
زن نیز مکلف است که در مقابل مرد حسن معاشرت داشته باشد و وظایف مربوط به زوجیت را درقبال مرد انجام داده و از او تمکین نماید. تمکین زن معمولا تعریف می شود به تمکین عام و تمکین خاص.

مراد از تمکین عام و خاص چیست؟
منظور از تمکین عام؛ یعنی اینکه زن در قبال مرد حسن معاشرت و حرف شنوی و فرمانبرداری داشته باشد.
منظور از تمکین خاص؛ یعنی اینکه زن با مرد رابطه جنسی برقرار نموده و در این کار کوتاهی ننماید. معمولا در رویه دادگاه، زنی که در یک منزل، با شوهر زندگی می کند، گفته می شود از شوهر تمکین می کند. اما در صورتی که منزل را ترک کرده و بدون اجازه شوهر در منزل دیگری سکونت داشته باشد، و علی رغم درخواست شوهر مبنی بر بازگشت به منزل امتناع نماید، ناشزه شناخته می شود. در صورتی که زن از مرد تمکین نکند، قانون، حقوقی را برای مرد شناخته است، منتهی این حقوق، حق طلاق نیست. یعنی حق طلاق، حقی نیست که با عدم تمکین زن ایجاد شود، بلکه مرد در هر صورت، حق دارد با دادن حقوق زن، او را طلاق دهد.

آثار عدم تمکین:
اما حقوقی که ناشی از عدم تمکین زن، برای مرد ایجاد می شود، این است؛ در صورت اثبات نشوز زن در دادگاه، مرد می تواند ازدادگاه حکم ازدواج مجدد بگیرد.
مرد در واقع حق ازدواج مجدد ندارد ولی برای اینکه حق ازدواج مجدد داشته باشد، باید اذن یا اجازه زن را تحصیل نماید، و اگر بدون اجازه زن ازدواج نماید، برای زن اول حق طلاق ایجاد خواهد شد.
در حالی که در صورت ناشزه شناخته شدن زن، دیگر نیازی به اجاره زن برای ازدواج مجدد نبوده و مرد با اثبات نشوز زن و گرفتن حکم ازدواج مجدد می تواند ازدواج نماید.
حق دیگری که برای مرد از نشوز زن ایجاد می شود، این است؛ مرد می تواند از پرداخت نفقه زن خودداری کند. چون هرچند، پس از وقوع عقد مرد مکلف به پرداخت نفقه زن می باشد، ولی عدم تمکین زن مانع در پرداخت نفقه محسوب می شود، واگر تمکین نکند، مرد دیگر مکلف به پرداخت نفقه به او نخواهد بود.
اما موردی وجود دارد که زن اگر تمکین نکند ناشزه محسوب نشده و مرد همچنان مکلف به پرداخت نفقهبه زن بوده و حق ازدواج مجدد را نیزندارد، وآن زمانی است که زن حق حبس دارد.
زن زمانی حق حبس دارد که بعد از وقوع عقد و قبل از اینکه از مرد، تمکین(عام یا خاص) کرده باشد، مهریه خود را به اجرا گذاشته باشد. ولی اگر از مرد تمکین کرده باشد خواه عام خواه خاص، دیگر حق حبس نخواهد داشت.
نحوه طرح دعوی تمکین:
در صورت عدم تمکین زن و ترک منزل، مرد برای اینکه بتواند ناشزه بودن او را به اثبات رساند، باید به یکی از دفاتر خدمات قضایی مراجعه کرده و اظهارنامه ای تنظیم و برای زن ارسال دارد. پس از ارسال اظهارنامه باید دادخواست تمکین به طرفیت زن داده می شود، که پس از اثبات عدم تمکین زن در دادگاه، مرد می تواند از آثار ان برخوردار شود. موضوع خواسته در این خصوص « الزام به تمکین» خواهد بود.
همچنین دادگاه زن را الزام به تمکین می کند.
نحوه اجرای حکم الزام به تمکین:
چنانچه زوجه ملزم به اجرای تمکین گردد، در مرحله اجرا، به صورت مادی نیست، یعنی به این صورت نیست که اگر زن مجدد نخواهد تمکین کند به زور او را اجبار به تمکین کنند. بلکه اجرای تمکین برای زن ارسال می شود که اگر تمکین کند، تکالیف مرد برقرار می شود و در صورت عدم تمکین، اثار عدم تمیکن بار می شود.فلذا زوجه بهیچ عنوان از طریق قوه قاهره و نیروی انتظامی مکلف به رفتن به خانه زوج نمی گردد.

نویسنده: دکتر علی رفیعی-وکیل دادگستری

کپی منابع سایت با ذکر منبع مانعی ندارد.