دفتر حقوقی موکل - همواره نکاتی هر چند پیش و پا افتاده وجود دارد بطوریکه حتی مدیران و کسبه که به مراتب بیش از سایرین از چک استفاده می کنند با عدم رعایت این موارد به طور نا خواسته موجبات جعل و سوء استفاده را برای سودجویان فراهم می آورند.
در این قسمت نکاتی آورده شده است که مطالعه آن خالی از استفاده نبوده و می تواند برای بسیاری از خوانندگان مفید واقع شود.
1- هنگام نوشتن متن چک سعی کنید خودتان و با قلم خودتان متن چک را بنویسید حتی اگرطرف مقابل شما مورد اعتماد شما باشد هرگز اجازه ندهید دیگران متن چک رابنویسند (یکی از اشتباهات رایج در نگارش چک این است که قسمتی از متن چک را به طرف مقابل می سپاریم تا بنویسد. بعنوان مثال تاریخ ها را میزند و چک را جهت درج مبلغ و امضا به شما می دهد. یا مبلغ چک را نوشته و از شما می خواهد آن را امضا نمایید، در اینصورت بعدها باز هم می تواند چک را دستکاری کند و شما نمی توانید ثابت کنید که بعداً اینکار را کرده چون اطلاعات دیگر چک هم بدست او نوشته شده است).
2- هرگز در هنگام نگارش چک، خودکارتان را عوض نکنید (حتی دو خودکار همرنگ). چرا که جاعل بعدا می تواند ادعا کند که خودکار سومی هم در کار بوده است. گاهی دیده می شود کلاهبرداران مخصوصا خودکار تمام شده ای را به شما داده که به سرعت جوهرش تمام شده و مجبور شوید قسمتی از متن چک را با خودکاری دیگر بنویسید.
مقاله مرتبط : خلاصه قانون جدید چک
3- درقسمت «مبلغ چک»، هم به تومان بنویسید و هم به ریال (مثلا: سه میلیون تومان برابر با سی میلیون ریال)
4- درقسمت «در وجه» سعی کنید که وجه را به اسم شخص بنویسید و تا می توانید از نوشتن کلمه حامل خودداری کنید.
(با این کار چک از حالت عمومی خارج گشته و به خصوصی تبدیل می شود. به عنوان مثال یکی از فواید این کار جلوگیری از پرداخت مبلغ چک در صورت سرقت آن می باشد).
5- بعد از آنکه اسم طرف را نوشتید، برای جلوگیری از سوء استفاده احتمالی بنویسید که چک «بابت چه چیزی صادرشده است» (مثلا، آقای بهزاد نعیمی بابت اجاره ماهانه واحد مسکونی/ــــــــــــــــــــــــــــ).
اگر در متن چک کلمه "بابت" درج شود و یا شرطی درج گردد، چک شما منوط به اجرا و اثبات آن می گردد. مثلا: در وجه آقای/خانم…. بعنوان ضمانت قرارداد…؛ در این موارد چک حقوقی شده و دریافت آن مشکل خواهد شد پس بخواهید که در متن چک نوشته نشود بابت... .
توجه داشته باشید اینکه بانک باید پی به انجام متن چک ببرد درست نیست؛ اگر چک وارد بانک شود،و موجودی حساب کافی باشد در هر شرایطی پاس خواهد شد و اگر پول کافی در حساب نباشد بنا به درخواست مُراجعه کننده برگشت خواهد خورد.
"طبق ماده 3 قانون تجارت هرگاه در متن چک شرطی برای پرداخت ذکر شده باشد بانک به آن شرط ترتیب اثر نخواهد داد".
بسته به موقعیت افراد از واژه "بابت" استفاده میشود،به عنوان مثال، معمولاً ذینفع تمایلی ندارد این قسمت در چک آورده شود، مخصوصا زمانیکه مبلغ چک بالا و یا صادرکننده دارای سابقه و اعتبار مناسبی نباشد. در مقابل احتمال دارد صادر کننده چک بخواهد این قسمت بنا به هر دلیلی نوشته شود. (به هر حال، همانطور که گفته شد، تنها اثرِ چکِ مشروط این است که چک از حالت کیفری خارج گشته و حقوقی میشود).
6- در قسمتی که باید مبلغ به عدد نوشته شود؛ سعی کنید از سمت چپ، با کمترین فاصله به حرف «ر» درکلمه «ریال» شروع به نوشتن کرده و پس از نوشتن مبلغ در جلوی آن تا انتهای مستطیل خط تیره کشیده شود.
7- روی مبلغ عددی و حروفی را با چسب شیشه ای پوشانده و با ناخن روی آن را خط بیاندازید تا در صورت برداشتن چسب، جوهر را از روی چک جدا کند.در شرکت هایی که معاملات گسترده صورت میگیرد از دستکاه پرفراژ استفاده میکنند که جایی برای جعل باقی نماند.
(البته گاهی جاعلان حرفه ای با استفاده از مواد مخصوص چسب را به راحتی جدا کرده و اثر آن را نیز میتوانند از بین ببرند. توصیه میشود چک با روان نویس نوشته شود که از این مشکل جلوگیری به عمل آید.شرکت ها و کسبه نیز میتوانند از دستگاه های پرفراژ استفاده کنند).
دستگاه پرفراژ
8- معمولا با زدن دو امضا پشت چک از سوی دارنده اصلی، چک حکم در وجه حامل را دارد و بانک موظف است مبلغ مورد نظر را به هر کسی که چک را در دست دارد بپردازد.
اما اگر واژه حواله کرد که روی برگه چک چاپ شده است را خط بزنید، دیگر قابل واگذاری به غیر نبوده و جهت نقد کردن چک، فقط خود شخص که چک به نامش صادر شده است باید به بانک مراجعه کند.
به عنوان مثال با این کار آقای نعیمی قادر نخواهد بود چک را به دیگری واگذار کند. بانک مبلغ چک را فقط به ایشان تحویل میدهد.
مقاله مرتبط : نحوه وصول مبلغ چک
9- سعی کنید متن چک را با اعصابی آرام بنویسید و از شتاب زدگی و عجله در نوشتن خودداری کنید و تا آنجا که ممکن است بدون قلم خوردگی باشد.
10- چنانچه بدون قلم خوردگی چک را نوشتید و امضاء کردید در پایین یا بالای مبلغ که به عدد نوشتید این کلمه را امضاء کنید؛ ×بدون خط خوردگی× و دو طرف آن را با علامت ضربدر«×» ببندید.
چنانچه در هنگام نوشتن دچار قلم خوردگی شد ولو این که یک حرف یا یک عدد باشد پشت چک قید کنید که: مبلغ فلان و تاریخ فلان صحیح است و قلم خوردگی از اینجانب می باشد این جمله را در پشت چک در گوشه ای قید کنید و امضاء نموده و سپس زیر آن را خط بکشید.
11- بعضی چک ها ۲ امضا بوده (حتما دو نفر باید امضا کنند) و یا بدون مهر فاقد اعتبارند (معمولا در شرکت ها). این یکی از فرصت های کلاهبرداری است. خیلی مواقع صادر کننده چک بقصد پرداخت نکردن یا دیرتر پرداخت کردن چک، مخصوصاً این موضوع را پنهان می کند و چک را امضا کرده و تحویل شما می دهد. مسلماً این چک نقد نخواهد شد و تنها راه شما، شکایت حقوقی (طولانی مدت) از اوست که در آخر هم مدعی می شود که در آن لحظه فراموش کرده بودم که این چک بدون مهر فاقد اعتبار است. پس در زمان قرارداد و گرفتن چک، از صادر کننده بخواهید درج کند که این چک دو امضا نبوده و نیاز به مهر ندارد. در این صورت، اگر این مشکل پیش بیاید، می توانید از وی بخاطر کلاهبرداری و فریب شکایت نمایید.
12- هرگز چک را جهت اصلاح، تعویض، و … در اختیار صادر کننده آن قرار ندهید. چون در اختیار داشتن چک توسط او به معنای پرداخت دین است. یعنی وی می تواند مدعی شود که وجه چک را پرداخته و چک را پس گرفته است. و این شمایید که باید ثابت کنید که اینطور نبوده است که کار بسیار مشکل و زمانبری است.
طبق ماده ۱۷ قانون صدور چک «وجود چک در دست صادرکننده دلیل بر پرداخت وجه آن و انصراف شاکی از شکایت است مگر این که خلاف این امر ثابت گردد.»پس اگر قبل از وصول وجه چک، آن را به صاحب حساب تحویل دهید بدین معنی است که پول خود را دریافت کرده اید.
13-در انتخاب امضاء برای چک سعی کنید از امضاء ساده که قابل جعل باشد خودداری کنید و زیر امضاء نام و نام خانوادگی را به همراه تاریخ با خط خود قید کنید.
14-پس از صدور چک ته چک را نیز کامل کنید و تاریخ چک و مبلغ چک و این که چک را به چه کسی دادید؛ حتما قید کنید.
15-از نمونه امضاء خود در قسمت ته چک و برگ چک خودداری کنید تا چنانچه مورد سرقت قرار گرفت جعل نمونه امضاء صورت نگیرد.
16- چنانچه دسته چک یا یک برگ از اوراق چک مفقود یا مورد سرقت قرار گرفت در اسرع وقت به بانک اطلاع دهید و طبق ماده ۱۴ قانون چک ظرف مدت یک هفته به دادسرا مراجعه نموده و ضمن طرح شکایت دستور قضائی را به بانک تحویل دهید. چنانچه دستورقضائی انجام نشود بانک مسئولیتی نخواهد داشت و می تواند وجه چک را پرداخت نموده و یا چک را برگشت بزند.
17- اگر در متن چک جعل و دستگاری صورت گیرد و یا مورد کلاهبرداری قرار گیرد و یا اختلاف حساب وجود داشته باشد مطابق دستور ماده ۱۴ که در بند 16 همین مقاله شرح داده شد، عمل کنید.
18- چنانچه معامله و یا قراردادی با چک صورت گرفت شماره چک و مبلغ چک و تاریخ آن حتما در متن قرار داد قید شود و تصاویر چک ها را پیوست نمایید.
19- با توجه به مشکلات و تراکم کار در بانک و برای جلوگیری از برگشت خوردن چک سعی کنید مبلغ چک را یک روز قبل از موعد آن در بانک تأمین نمایید.
20- چنانچه در تامین وجه چک در موعد مقرر دچار مشکلی شدید حتما با دارنده چک هماهنگی کنید و به او اطلاع دهید و از او درخواست مهلت نمایید تا با برگشت خوردن چک و بد حسابی مواجه نشوید.
21- کسی که چک بلا محل (قانون چک) صادر کند علاوه بر اینکه دادگاه او را به مبلغ چک محکوم می کند به مجازات حبس و جزای نقدی محکوم خواهد شد.
22- چنانچه چکی را بابت ضمانت یا تخلیه ملکی به طرف مقابل دادید حتما از او رسید اخذ کنید.
23- اول متن چک را بنویسید و بعد امضاء کنید و از امضاء کردن چک بدون مبلغ و تاریخ جداً خودداری کنید.
24- بخاطر داشته باشید کشیدن چک سفید امضا، تخلف محسوب می شود.
25- سعی کنید هر وقت که خواستید از کسی چک دریافت کنید حتما به بانک بروید و تقاضای استعلام از حساب صاحب چک را بکنید و اگر مطمئن شدید که سابقه چک برگشتی ندارد، با او معامله کنید. برای انجام این کار بهتر است در ساعات اداری معاملات خود را انجام دهید چون اگر به بعدازظهر موکول کنید دیگر بانکی پاسخگوی شما نخواهد بود و نمی توانید استعلام حساب شخص را مشاهده کنید. ناگفته نماند وقتی که استعلام می گیریم یا این که می دانیم طرف مقابل آدم خوش حسابی است با خیال راحت تری معامله می کنیم و از نگرانی و دغدغه پس از انجام معامله تا حدودی به دور خواهیم بود (لازم به ذکر است این کار بطور سیستماتیک صورت نمیگیرد و به سلیقه کارمند و رئیس شعبه بستگی دارد. چرا که یکی از وظایف بانک ها رسم رازداري و امانتداري در قبال مشتریان است؛ چه جنبه مثبت چه جنبه منفي).
1نکته:
چنانچه بین مبلغ به عدد و به حروف مغایرتی باشد براي مبلغ مورد نظر گواهينامه عدم پرداخت صادر ميشود. قبلاً اولويت با مبلغ كمتر بود، چه حروفي، چه عددي، ولي در حال حاضر چنین چكي قابل پرداخت نيست.
امیدواریم پس از مطالعه این نوشتار و رعایت اصول 25 گانه، هیچ یک از مخاطبین محترم گرفتار پیچیدگی های چک نگردند.
