سند یکی از ادله اثبات دعوی است که بیشترین کاربرد را در دادگاه ها دارد
تعریف سند در ماده ۱۲۸۴ قانون مدنی آمده است «سند عبارت است از هر نوشته ای که در مقام دعوی یا دفاع قابل استناد باشد.بر اساس این ماده، نخستین شرط سند آن است که دارای نوشته باشد همچنین طبق ماده ۱۳۰۱ قانون مدنی، «امضایی که در روی نوشته یا سندی باشد، بر ضرر امضاکننده دلیل است.
بنابراین بدیهی است که اگر کسی زیر نوشته ای را امضا کند، خواه مندرجات به خط او یا چاپی یا به خط دیگری باشد، نسبت به او و قائم مقام قانونی او سندیت دارد .
با توجه به عرف قضایی، مفاد مواد قانون مدنی در قسمت اسناد و ماده ۱۰ قانون مذکور، مفاد ماده ۶۷۳ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۵، قانون صدور چک و نیز رویه قضایی می توان گفت که سفیدامضا در حقوق ایران پذیرفته شده است. با این توصیف هرگاه کسی متن سفیدی را امضا کرد و به دیگری سپرد تا آن را تکمیل کرده و مورد استفاده قرار دهد، در حقیقت به دارنده اختیار و وکالت داده است تا متن مذکور را تکمیل و استفاده کند.
سوءاستفاده از سفیدامضا از جمله مصادیق جرم خیانت در امانت است
از جمله مصادیق جرم خیانت در امانت، سوءاستفاده از سفیدامضا است، با انجام هر نوع رفتار خائنانه نسبت به سندی که به عنوان امانت نزد دیگری سپرده شده، جرم خیانت در امانت واقع می شود و به طور معمول، این خیانت از طرف کسی است که درعرف یا قانون، به عنوان امین شناخته می شود .
به موجب ماده ۶۷۳ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۵، «هر کس از سفیدمهر یا سفیدامضایی که به او سپرده شده است یا به هر طریق به دست آورده، سوء استفاده کند، به یک تا سه سال حبس محکوم خواهد شد. نکته قابل توجه در ماده فوق، واژه «سوءاستفاده است. بدین معنا که صرف نوشتن مطلب در برگه دارای سفیدامضا یا سفیدمهر، جرم نیست بلکه این برگه باید مورد استفاده قرار گیرد.
به عنوان مثال، اگر زوجه کاغذی را به صورت سفیدامضا به همسرش بدهد تا به وکالت از سوی او معامله ای انجام دهد اما شوهر در برگه مزبور، ابراء ذمه خود از مهریه زوجه را قید کند یا مثلا بنویسد که تمام مهریه ام را دریافت کردم، تا زمانی که از این نوشته استفاده نشود، مشمول این ماده نخواهد بود.
ضرورت اثبات سوءاستفاده از سند
به عبارت دیگر، برای بی اعتبار ساختن سند سفیدامضا، شاکی نه تنها باید سفیدامضا بودن را اثبات کند بلکه باید اثبات کند که از این سفیدامضا، سوءاستفاده شده است؛ یعنی امین و نایب شخص امضاکننده برخلاف اختیار و مصلحت موکل دست به اقدامی فضولی زده و سند را مخالف مبنای آن تنظیم کرده باشد. وی همچنین تصریح کرد: به طور معمول برای اثبات ادعای سفیدامضا بودن نوشته یا سند، موضوع به کارشناس خط ارجاع داده می شود و شهادت شهود نیز ممکن است در راستای آن مورد لحاظ و استناد قرار گیرد.
امکان سوءاستفاده کارفرما از سفیدامضای کارگر برخلاف توافق
دارنده چک سفیدامضا می تواند بر اساس قرارداد و توافقی که بین او و صادرکننده چک وجود دارد، نسبت به درج مبلغ و عنداللزوم تکمیل دیگر مندرجات چک اقدام کند. این اقدام و اختیار دارنده در نوشتن مبلغ یا کامل کردن مندرجات را باید نوعی وکالت از طرف صادرکننده (موکل) به حساب آورد چرا که نوشتن مبلغ معین در چک (مورد وکالت) و حدود اختیار توسط دارنده (وکیل) ضمن مفاد قرارداد مشخص شده است و دارنده چک باید بر مبنای قرارداد فیمابین و اختیار مندرج در آن، به نوشتن مقدار مبلغ و مورد وکالت اقدام کند.
بدیهی است در صورت تجاوز مشارالیه از حدود اختیار و مثلا نوشتن مبلغی بالاتر از آنچه مورد توافق طرفین بوده است، صادرکننده حق دارد علیه دارنده، اقامه دعوی کند یا در صورت عدم پرداخت و طرح دعوی از سوی دارنده، دفاع لازم را در دادگاه به عمل آورد. از جمله نمونه های دیگر سوءاستفاده از «سفیدامضا می توان به قرارداد یا برگه تسویه حساب فی مابین کارگر و کارفرما اشاره کرد که ممکن است در این موارد، به صورت کامل یا جزیی، سفیدامضا در اختیار کارفرما قرار گیرد. هرگاه کارفرما از سفیدامضای مذکور برخلاف توافقی که با کارگر داشته است، سوءاستفاده کرده و مطالبی را برخلاف توافق و به ضرر کارگر در آن درج کند، در صورت تحقق سایر شرایط مذکور در ماده ۶۷۳ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۵ از جمله احراز رکن معنوی بزه، مطابق قانون، قابل مجازات خواهد بود .
بیشتر درباره چک بدانید
روش‌های وصول چک برگشتی|دفتر حقوقی موکل
چگونه به دعاوی چك رسيدگی می شود؟ |دفتر حقوقی موکل
روش‌های پیگیری چک پرداخت نشدنی|دفتر حقوقی موکل
«چک تضمینی» با چه شرایطی قابل پیگیری خواهد بود؟|دفتر حقوقی موکل
شرایط مطالبه وجه چک‌های ضمانت | دفتر حقوقی موکل
مقررات مربوط به سوءاستفاده از سفید مهر و سفید امضا|دفتر حقوقی موکل
چگونه می‌توان سابقه چک برگشتی را پاک کرد؟|دفتر حقوقی موکل
چه مواردی چک کیفری “نیست” و تنها حقوقی است؟
